JARMUŻ.

JARMUŻ
- kapusta liściasta jest dwuletnią rośliną należącą do rodziny kapustowatych, jest najstarszym przodkiem wszystkich kapust, wyjątkowo odpornym na niskie temperatury, nawet sięgające do - 25 C, choroby i działanie szkodników. Pochodzi z rejonów Morza Śródziemnego. Posiada silnie rozwinięty korzeń, z którego wyrasta gruba łodyga sięgająca ponad 100 cm. Posiadająca jadalne, długie klinowe lub owalne, kędzierzawe, tworzące rozłożystą rozetę pomarszczone, fryzowane, strzępiaste liście. Od koloru jasno zielonego, zielonego, ciemno zielonego, niebiesko zielonego, fioletowo zielonego do fioletowo zielono brązowego. Liście są smaczne, pożywne i najlepiej smakują po przymrozkach, gdyż w wyniku mrozu tracą posiadającą goryczkę i wykształcają cukry, zapewniające jarmużowi charakterystyczny, niepowtarzalny smak. Naukowcom udało się wyhodować również odmiany bez goryczkowe. Największe uprawy jarmużu znajdują się w Ameryce Północnej, Azji, środkowej i północnej Europie. Uprawa jego jest dość prosta, warto więc zainteresować się tą ozdobną, leczniczą rośliną i spopularyzować ją sadząc na działkach i przydomowych ogródkach.

Jarmuż jest bezcennym leczniczym, smacznym warzywem, pełnym niezwykłych walorów smakowych, ale również dzięki ciekawie wyglądającym liściom o przeróżnym zabarwieniu na jaskrawe kolory, rośliną niezwykle dekoracyjną i ozdobną. Zdobi ogrody, jest również używany do dekoracji stołów, talerzy i ozdoby dań.

Już w średniowieczu jarmuż był cenionym, najpopularniejszym zielonym warzywem znanym w całej Europie. Grecy i Rzymianie uprawiali go jako roślinę jadalną i ozdobną już w IV wieku p.n.e. Francuzi uprawiali jarmuż już od XIII wieku. Natomiast w naszym kraju Polsce uprawiany jest od XV wieku. Za sprawą rosyjskich kupców w XIX wieku, dotarł i został rozpowszechniony w Kanadzie i USA.

Jarmuż rzadko spotykany u nas w Polsce jest najzdrowszym warzywem na kuli ziemskiej i nie bez celu nazywany jest królem zieleniny. Oprócz walorów smakowych posiada liczne właściwości lecznicze, rzadko przez nas doceniane, ze względu na brak wiedzy i rzadki dostęp w Polsce do tego najcenniejszego i leczniczego warzywa.

Jarmuż jest skarbnicą witamin: A, B1, B2, B6, C, E, K, PP, składników mineralnych: żelaza, wapnia, magnezu, potasu, sodu, fosforu, chloru, miedzi, manganu, zawiera kwas foliowy, flawonoidy, związki siarki, węglowodany, białko, karotenoidy, luteinę, zeaksantynę, błonnik, chlorofil, polifenole, polisacharydy, sulforafan, kwasy tłuszczowe omega 3. Jest warzywem lekkostrawnym i niskokalorycznym 100g to tylko 35 kcal, w 17% zaspokaja dzienne zapotrzebowanie na witaminę E, w 60% na kwas foliowy, w 115% witaminę A i aż w 200% na witaminę C.

Jarmuż ma właściwości przeciwzapalne, antybakteryjne, zwalcza bakterie Helikobacter pylorii, powodujące wrzody żołądka, które są odporne na większość antybiotyków. Jarmuż wzmacnia odporność organizmu, zwalcza wolne rodniki, stymuluje produkcje czerwonych krwinek, zapobiega chorobom serca, uszczelnia naczynia krwionośne, chroni przed miażdżycą, ma właściwości przeciwzakrzepowe, leczy wrzody żołądka, wzmacnia wątrobę i nerki, oczyszcza organizm z toksyn, reguluje przemianę materii, wspomaga odchudzanie, reguluje miesiączkę, wspomaga leczenie alergii i astmy, wzmacnia układ nerwowy, wzmacnia wzrok, zapobiega zwyrodnieniu plamki żółtej, zmniejszają ryzyko zaćmy, utrzymuje prawidłową pigmentację skóry, pomaga w leczeniu żylaków, zmniejsza podatność na siniaki i ich powstawanie, koi nerwy, zwalcza stres, chroni skórę przed promieniowaniem słonecznym UV, zapobiega chorobom skóry, szybko goi egzemy i rany.

Jarmuż te cenne zielone listki oczyszczają organizm i chronią przed chorobami nowotworowymi. Spożywając je mamy domową chemioterapie na własnym talerzu. Chroni i oczyszcza komórki naszego organizmu przed nowotworami płuc, żołądka, dwunastnicy, jelita grubego, okrężnicy, raka pęcherza moczowego, piersi, macicy i jajników.

Jest też wysoce ceniony w kosmetologi, utrzymując w pełnym zdrowiu nasz cerę i skórę. Ma zastosowanie w kremach nawilżających, rozjaśniających, szamponach, odżywkach. Zwalcza wolne rodniki, chroniąc przed wczesnym starzeniem się cery i naszej skóry. Chroni cerę przed tzw. pajączkami, wzmacnia włosy, zapobiega ich wypadaniu, wzmacnia paznokcie zapobiegając ich kruchości i łamliwości.

Jarmuż jest cenionym warzywem znanym i stosowanym w wielu kuchniach świata. Popularny jest w kuchni portugalskiej, gdzie jest podstawowym składnikiem wyśmienitej zupy caldo verde. W kuchni Holenderskiej, Brazylijskiej, w Niemczech, w południowo wschodniej Afryce, gdzie gotuje się go z mleczkiem kokosowym i ziemnymi orzeszkami. Natomiast w Japonii, ceniony jest sok ze świeżego jarmużu, zwany aojiru, który jest popularnym suplementem diety. Zawdzięczamy mu bogactwo antyoksydantów, witamin, składników mineralnych, chroniących organizm przed szeregiem cywilizacyjnych chorób np. cukrzyca, wrzody żołądka, alergie, łącznie ze skutecznym leczeniem nowotworów.

Jarmuż możemy zjadać na surowo, gotować, zapiekać, smażyć, blanszować, konserwować i mrozić. Możemy dodawać go do różnych jarzynowych zup, kremów, zapiekanek, farszów, gulaszów, przyrządzić jak szpinak, z serem, z jajkiem, boczkiem, na kanapce może nam zastępować sałatę. Możemy przyrządzać różnego rodzaju surówki, którym jarmuż nada niepowtarzalny smak. Można go łączyć z innymi warzywami i owocami, jabłkiem, ananasem, marchewką, papryką, pomidorami, botwiną , szczypiorkiem, selerem, szczawiem, czosnkiem, ogórkiem kiszonym. Jarmuż możemy podawać do ziemniaków, do drobiu, mięsa, z ryżem lub kaszą. Przyprawiać ziołami pieprzem, chili, imbirem, gałką muszkatołową, koprem, kminkiem, bazylią majerankiem, cząbrem. Zawsze powinniśmy skropić go oliwą z oliwek, w celu zachowania jak największej ilości cennych witamin. Jarmuż lubi tłuszcz, oprócz oliwy, możemy okraszać go roztopionym masełkiem, skwarkami słoninki, skwierczącym smażonym boczkiem, kiełbasą czy zasmażką. Możemy go łączyć ze śmietaną, jogurtem, majonezem, orzechami, migdałami, rodzynkami.

Kupując jarmuż powinniśmy zwrócić uwagę na jego świeżość, wybierając tylko zdrowe, jędrne, twarde, nie więdnące liście bez żółto brązowego nalotu. Po ich dokładnym opłukaniu, odrywamy od łodygi i usuwamy twarde żyłki. Gotować powinniśmy bez przykrycia, aby warzywo zachowało swój żywy kolor. W związku że jarmuż nie jest zbyt trwałym warzywem, nie nadaje się do dłuższego przechowywania. Można te warzywo przechowywać w lodówce, niemyte, zapakowane szczelnie maksymalnie około 5 dni.

Polecam zajadanie się jarmużem wszystkim bez wyjątku, dzieciom, młodym, osobą starszym, anemicznym, rekonwalescentom, mającym problemy z tarczycą, cukrzycą, cholesterolem i nadwagą. Zaletą tego nie docenianego smacznego warzywa jest to że daje nam siłę, energie, zdrowie i młodość.

•